Q. පින අවිද්‍යා මූලික වේද...?
A. පවට (අකුසලයට) මිස, පිනට (කුසලයට) අවිද්‍යාව “මූලික” නොවේ; එහෙත් පිනට අවිද්‍යාව “ප්‍රත්‍ය” (හේතු) වේ.
[පිනට/කුශලයට සම්ප්‍රයුක්ත වශයෙන් අවිද්‍යාව නැත ද අනුශය වශයෙන් ප්‍රත්‍ය (හේතු) වේ. අවිද්‍යාව නැති කළ කල කරන පින්/කුසල් ද “ක්‍රියා” නමින් හඳුන්වයි. පිනට (කුසලයට) අවිද්‍යාව “ආරම්මණ” හා “උපනිශ්‍රය” ප්‍රත්‍යයන්ගෙන් ප්‍රත්‍ය වේ.]
A. {අවිද්‍යාව අකුසල් “මූල”යක් මිස කුසල “මූල”යක් නොවේ. පටිච්චසමුප්පාදය තුළ දක්වන්නේ අවිද්‍යාව “ප්‍රත්‍ය වීම” මඟින් / හේතුකොට ගෙන (කුසලාකුසලආනෙඤ්ජාභි) සංස්කාර ඇතිවීම ම ය.
[මූල + ඉක = මූලික / මෞලික.]}
A. සරලව ම, අභිධර්මානුකූලව, කුසල් සිත් සමඟ "අවිද්‍යාව" (මෝහය) නමැති (අකුසල) චෛතසිකය යෙදෙන්නේ (සම්ප්‍රයෝග වන්නේ) වත්, "අවිද්‍යාව" (මෝහය) කුසල් සිත්වලට ("හේතු" හයෙන්) "හේතු" (මූලික) වන්නේ වත් නැති බව ද, එසේ ම "ප්‍රත්‍ය" පමණක් ම වනබව (පහත) පටිච්චසමුප්පාදය හා පට්ඨාන ප්‍රකරණය අනුව හැමෝට ම පැහැදිලි ය.
පිනට (කුසලයට) අවිද්‍යාව “ආරම්මණ” හා “උපනිශ්‍රය” ප්‍රත්‍යයන්ගෙන් පමණක් ම ප්‍රත්‍ය වීම හා “හේතු” ප්‍රත්‍යයෙන් ප්‍රත්‍ය නොවීමෙන් ම ඔප්පුවන්නේ, පින (කුශලය) අවිද්‍යා මූලික නොවන බව යි.
[“හේතු” ප්‍රත්‍යයෙන් (ආදියෙන්) ප්‍රත්‍ය වීම අකුසලයට ම පමණි - පහත ම පින්තූර(ය) බලන්න!]
S / R. Abh.Cha. - 375/377 - 418/443-444 P
