Q. සතර මාර්ගය හෝ සතර ඵලය (හෝ ඉන් එකක් හෝ ඒවායේ යෙදෙන චෛතසික(යක්) හෝ උපාදානය වේ ද? ඒවායේ චෛතසික 36 බැගින් ඇත.
A. සතර මාර්ගයෙහි හෝ සතර ඵලයෙහි (එකක) චෛතසික 33 – 34 – 35 – 36 බැගින් යෙදිය හැකි බව පළමුව කිව යුතු ය.
රහතන්වහන්සේගේ ස්ඛන්ධයෝ “අපගේ මාමා වන තෙරණුවෝ, අපගේ සුළුපියා වන තෙරණුවෝ” (ආදී) ලෙසින් වෙනත් අයගේ උපාදානයට ප්‍රත්‍ය වෙතත්, මාර්ග-ඵල-නිර්වාණ නව ලෝකෝත්තර ධර්මයෝ එසේ නොවන බව ධම්මසංගණී අටුවාවේ (395 පිටුව) පැහැදිලිව ම දක්වා ඇත.
එබැවින්, මාර්ග-ඵල හා ඒවායේ යෙදෙන චෛතසික ද උපාදානය නොවේ.
[“උපාදිණ්ණත්තිකෙ කිඤ්චාපි ඛීණාසවස්ස ඛන්ධා ‘අම්හාකං මාතුලත්ථෙරො අම්හාකං චූළපිතුත්ථෙරො’ති වදන්තානං පරෙසං උපාදානස්ස පච්චයා හොන්ති, මග්ගඵලනිබ්බානානි පන අග්ගහිතානි අපරාමට්ඨානි අනුපාදිණ්ණානෙව. තානි හි, යථා දිවසං සන්තත්තො අයොගුළො මක්ඛිකානං අභිනිසීදනස්ස පච්චයො න හොති, එවමෙව තෙජුස්සදත්තා තණ්හාමානදිට්ඨිවසෙන ගහණස්ස පච්චයා න හොන්ති. තෙන වුත්තං – ඉමෙ ධම්මා අනුපාදිණ්ණඅනුපාදානියාති.”
# සතර මාර්ගයෙහි හෝ සතර ඵලයෙහි යෙදෙන “ප්‍රඥා” චෛතසිකය නම් උපාදානය නොවන බව ත්‍රිපිටකානුසාරයෙන් ම පෙන්වා දිය හැකි ය - ඒ අනුව, අනෙකුත් (ලෝකෝත්තර) සිත් හා චෛතසිකයන් ද උපාදානය නොවන වග ගත හැක.
“… සතර මාර්ගයෙහි සතර ඵලයෙහි ප්‍රඥාව අනුපාදානියප්‍රඥා යි. … සතර මාර්ගයෙහි සතර ඵලයෙහි ප්‍රඥාව උපාදානවිප්‍රයුක්තඅනුපාදානියප්‍රඥා යි.”
(18) තීසු භූමීසු කුසලාබ්‍යාකතෙ පඤ්ඤා උපාදානියා පඤ්ඤා, චතූසු මග්ගෙසු චතූසු ඵලෙසු පඤ්ඤා අනුපාදානියා පඤ්ඤා.
(19) තීසු භූමීසු කුසලාබ්‍යාකතෙ පඤ්ඤා උපාදානවිප්පයුත්තා උපාදානියා පඤ්ඤා, චතූසු මග්ගෙසු චතූසු ඵලෙසු පඤ්ඤා උපාදානවිප්පයුත්තා අනුපාදානියා පඤ්ඤා.
# >>> පඤ්චසු ඛන්ධෙසු නිබ්බානමෙව අසඞ්ගහිතං, උපාදානක්ඛන්ධෙසු පන සබ්බෙ ලොකුත්තරධම්මා.<<< = පංචස්කන්ධයන්හි නිර්වාණය (ම / ගැන) සංග්‍රහ නොවේ, පංචුපාදානස්කන්ධයන්හි වනාහි සියලු ම ලෝකෝත්තර ධර්මයෝ සංග්‍රහ නොවෙති.
“ධම්මභෙදතො පනෙත්ථ හෙට්ඨා කුසලත්තිකෙ විභත්තා අතීතාදිභෙදභින්නා සබ්බෙ රූපධම්මා රූපක්ඛන්ධො නාම. තථා චතුභූමකා වෙදනාසඤ්ඤායො වෙදනාක්ඛන්ධො නාම, සඤ්ඤාක්ඛන්ධො නාම. වෙදනාසඤ්ඤා පන ඨපෙත්වා සෙසා ඵස්සාදයො පඤ්ඤාස චෙතසිකා සඞ්ඛාරක්ඛන්ධො නාම. >>> පඤ්චසු ඛන්ධෙසු නිබ්බානමෙව අසඞ්ගහිතං, උපාදානක්ඛන්ධෙසු පන සබ්බෙ ලොකුත්තරධම්මා.<<< අයමෙව හි ඛන්ධෙහි උපාදානක්ඛන්ධානං විසෙසො. ඛන්ධා අවිසෙසතො වුත්තා, උපාදානක්ඛන්ධා සාසවොපාදානියභාවෙන විසෙසෙත්වා. ඉධ පන අවිසෙසෙන වුත්තත්තා නිබ්බානං ඨපෙත්වා අවසෙසා සබ්බෙ ධම්මා සඞ්ගහං ගච්ඡන්තීති අයං ධම්මභෙදතො සංවණ්ණනානයො.”
# උපාදානානං ¶ ගොචරා ඛන්ධා උපාදානක්ඛන්ධා, තෙ පන උපාදානවිසයභාවෙන ගහිතා රූපාදයො පඤ්චෙවාති වුත්තං “රූපුපාදානක්ඛන්ධො”ත්‍යාදි. සබ්බසභාගධම්මසඞ්ගහත්ථං හි සාසවා, අනාසවාපි ධම්මා අවිසෙසතො “පඤ්චක්ඛන්ධා”ති දෙසිතා. විපස්සනාභූමිසන්දස්සනත්ථං පන සාසවාව “උපාදානක්ඛන්ධා”ති. යථා පනෙත්ථ වෙදනාදයො සාසවා, අනාසවා ච, න එවං රූපං, එකන්තකාමාවචරත්තා. සභාගරාසිවසෙන පන තං ඛන්ධෙසු දෙසිතං, උපාදානියභාවෙන, පන රාසිවසෙන ච උපාදානක්ඛන්ධෙසූති දට්ඨබ්බං.
(395 පිටුව)
"උපාදින්න ත්‍රිකයෙහි ක්‍ෂීණාශ්‍රවයන්‌ වහන්සේගේ ස්කන්ධයෝ අපගේ මයිල්‌ තෙරණුවෝ ය. අපගේ සුළුපිය තෙරණුවෝ යැයි කියන්නා වූ අන්‍යයන්ගේ උපාදානයට ප්‍රත්‍යය වෙත්‌. නමුත්‌, මාර්ගඵල නිර්වාණ වනාහි නො ගන්නා ලදී. පරාමර්ශනය නො කරන ලදී. අනුපාදින්න ම ය. ඒවා වනාහි දවසක්‌ රත්කළ ලෝගුලි යම්සේ මැස්සන්ට හිඳිනට ප්‍රතයය නො වේ ද, මෙපරිද්දෙන්‌ තේජස අධික හෙයින්‌ තෘෂ්ණා මාන දෘෂ්ටි වශයෙන්‌ ග්‍රහණයට ප්‍රත්‍යය නොවේ. එහෙයින්‌ 'ඉමෙ ධම්මා අනුපාදිනන අනුපාදානීයා' යැයි කියන ලදී. අසංකිලිට්ඨ අසංකිලෙසයන්හි ද මේ නය ම ය."
[“උපාදිණ්ණත්තිකෙ කිඤ්චාපි ඛීණාසවස්ස ඛන්ධා ‘අම්හාකං මාතුලත්ථෙරො අම්හාකං චූළපිතුත්ථෙරො’ති වදන්තානං පරෙසං උපාදානස්ස පච්චයා හොන්ති, මග්ගඵලනිබ්බානානි පන අග්ගහිතානි අපරාමට්ඨානි අනුපාදිණ්ණානෙව. තානි හි, යථා දිවසං සන්තත්තො අයොගුළො මක්ඛිකානං අභිනිසීදනස්ස පච්චයො න හොති, එවමෙව තෙජුස්සදත්තා තණ්හාමානදිට්ඨිවසෙන ගහණස්ස පච්චයා න හොන්ති. තෙන වුත්තං – ඉමෙ ධම්මා අනුපාදිණ්ණඅනුපාදානියාති.”
